Het heeft jaren geduurd, maar op 10 november 2020 heeft - na de Tweede Kamer - ook de Eerste kamer ingestemd met de Wet Bestuur en Toezicht Rechtspersonen. De ingangsdatum van de nieuwe wet wordt later bij Koninklijk Besluit bekend gemaakt. 

Wat verandert er?

Voor alle rechtspersonen gelden onder de nieuwe wet straks nagenoeg dezelfde regels voor bestuur en toezicht. Regels die gelden voor N.V.'s en B.V.'s, gaan ook gelden voor bestuurders en toezichthouders van verenigingen en stichtingen. Het gaat hier bijvoorbeeld om regels over:

• de taakvervulling door bestuurders en toezichthouders (zij moeten zich richten naar het belang van de rechtspersoon en de daaraan verbonden onderneming of organisatie);
• hun aansprakelijkheid in geval van onbehoorlijke taakvervulling; en 
• de manier waarop besluiten genomen moeten worden als sprake is van een tegenstrijdig belang. 

Voor wat betreft de aansprakelijkheid in geval van onbehoorlijke taakvervulling gaat voor onbezoldigde bestuurders en commissarissen van niet-commerciële verenigingen en stichtingen en voor zgn. informele verenigingen een uitzondering gelden. Het wettelijk vermoeden dat het in geval van een faillissement onder bepaalde omstandigheden bewijstechnisch makkelijker maakt voor de curator om een bestuurder aansprakelijk te houden (als niet voldaan is aan de administratieplicht of als de jaarrekening niet tijdig gepubliceerd is) geldt voor deze bestuurders en commissarissen niet. Deze uitzondering is in de wet terecht gekomen vanuit de vrees dat 'vrijwilligers' anders geen bestuurs- of toezichthoudende functie meer willen vervullen bij bijvoorbeeld een buurtvereniging of sportvereniging. 

De wettelijke grondslag voor het instellen van een raad van commissarissen, die er tot voor kort slechts was voor de N.V., B.V. en coöperatie, gaat op grond van de wet voor alle rechtspersonen gelden. Niet relevant is hoe het toezichthoudende orgaan (in de statuten) wordt aangeduid. Als het orgaan tot taak heeft om toezicht te houden op het beleid van het bestuur en de algemene gang van zaken, is er sprake van een raad van commissarissen in de zin van de wet en zal de commissaris (in spraakgebruik soms: lid van de raad van toezicht) onderworpen zijn aan de voor een commissaris geldende regels.

Daarnaast wordt de regeling voor ontslag van een stichtingsbestuurder door de rechter aangepast en wordt deze onder de wet van overeenkomstige toepassing verklaard op de commissaris van een stichting. Op grond van de nieuwe regeling kunnen zowel bestuurders als commissarissen van een stichting door de rechter worden ontslagen vanwege bijvoorbeeld verwaarlozing van hun taak of vanwege andere gewichtige redenen.

Onder de nieuwe wet krijgen alle rechtspersonen verder de mogelijkheid om te gaan werken met een monistisch bestuursmodel (de one tier board). Gelet echter op de geldende sectorale wetgeving, op grond waarvan in bepaalde sectoren (zoals wonen en hoger onderwijs) een raad van commissarissen wettelijk is voorgeschreven, zal van deze gecreëerde mogelijkheid, zo verwacht ik, niet met grote regelmaat gebruik gemaakt gaan worden.

Wat staat je als bestuurder of commissaris van een stichting of vereniging te doen? Laat je voorlichten over je vernieuwde (rechts)positie en verantwoordelijkheden. En denk na over een eventuele wijziging van de statuten. Zo kan ik mij voorstellen dat je de tegenstrijdig-belangregeling in de statuten anders wilt invullen bij een vereniging met raad van commissarissen. Dit om bijvoorbeeld te voorkomen dat de beslissingsbevoegdheid binnen zo’n vereniging, in geval sprake zou zijn van een tegenstrijdig belang, opeens bij de algemene vergadering komt te liggen. Bel gerust als je eens wilt sparren!

Bij verdere vragen op ondernemingsrechtelijk of vennootschapsrechtelijk gebied, mail of bel dan vooral met ondernemings-, vennootschapsrecht- en M&A-specialist Edith Groenewegen: groenewegen@dayonelegal.nl of 06-51116155