Conflicten in de architectuur komen regelmatig voor en vaak gaan die conflicten over wijzigingen in het ontwerp. Of beter gezegd: over wijzigingen in of aan het pand in kwestie. Een architect kan het daar niet mee eens zijn, omdat hij vindt dat zijn ontwerp wordt aangetast, of omdat zijn bezwaren niet voldoende worden gehoord. En niet zelden  gaan dit soort conflicten over geld, in een enkele keer over heel véél geld.

Recent vond er een kort geding plaats over niet het minste pand, namelijk The Rock aan de Zuidas, tot voor kort het onderkomen van een bekend advocatenkantoor.

Om de vrijgekomen 18.000 m2 verhuurd te krijgen, is de eigenaar van het pand van mening dat er wijzigingen doorgevoerd moeten worden en dat er ‘verduurzaamd’ moet worden. En dat gaat er bij degene die stelt rechthebbend architect te zijn van het pand niet in. Weliswaar zijn er afspraken gemaakt over hoe om te gaan met wijzigingen – die mogen worden doorgevoerd - waarbij de architect in alle redelijkheid en billijkheid te allen tijde zijn medewerking zal verlenen aan een dergelijk (wijzigings)verzoek, maar dit houdt de gemoederen echter niet rustig. De informatie die ontvangen wordt, wordt niet voldoende bevonden door de architect en daarbij biedt hij kennelijk aan zijn intellectuele eigendomsrechten over te dragen, maar daarin gaat de eigenaar van het pand niet mee.

Partijen komen er niet uit en uiteindelijk start de architect (samen met zijn BV) een kort geding, waarbij hij zich beroept op zijn auteursrechten en persoonlijkheidsrechten, ook wel genoemd de morele rechten, die onder meer het recht geven op naamsvermelding en het voeren van redelijk verzet tegen wijzigingen, in de zin van misvormingen, verminkingen of andere aantastingen van het ontwerp. Dat in een nutshell.

Wat wil de architect? Dat de eigenaar geen wijzigingen doorvoert totdat in een bodemprocedure is beslist, dat zijn ontwerptekeningen niet mogen worden gebruikt voor de beoogde wijzigingen, afgifte van de nieuwe ontwerpen en betaling van alle proceskosten.

Die auteursrechten en persoonlijkheidsrechten kúnnen een sterk wapen zijn, alhoewel het tegen betaling meewerken aan wijzigingen in het ontwerp voor veel architecten aantrekkelijker (b)lijkt. Maar is het hier zo’n sterk wapen?

Nee, zegt de kort geding rechter. Die oordeelt namelijk dat het aannemelijk is dat de genoemde rechten bij een ándere partij (een gefailleerde BV, die thans ontbonden is) rusten dan bij de (vermeende) architect, en wel op basis van artikel 8 en 7 Auteurswet. Niet alleen zou dat blijken uit ontwerptekeningen waar de naam van die andere partij op staat, maar ook uit een oude website, het oude bestek op basis waarvan het interieur voor het advocatenkantoor werd ontworpen, en het feit dat er kennelijk meerdere ontwerpers aan boord waren, allemaal in dienst van die - inmiddels ontbonden - BV. Dat bedrijf zou dan niet alleen auteursrechthebbende zijn (geweest) maar ook houder van de persoonlijkheidsrechten. En die zijn niet overdraagbaar, daargelaten dat niet duidelijk is wat er met de auteursrechten is gebeurd… Exploitatierechten die wél overdraagbaar zijn, lijken ook niet te zijn overgedragen, waarmee alle vorderingen lijken af te stuiten op het ‘gebrek aan bewijs van het wél zijn van rechthebbende’. De nachtmerrie van iedere architect die denkt dit te hebben "geregeld", of dat nu een persoon of bedrijf is.

De kort geding rechter doet verder nog een (scherpe) toegift. Zelfs als de architect wél over de persoonlijkheidsrechten zou beschikken, dan stelt de rechter dat die rechten niet absoluut zijn. Na verloop van tijd kan een pandeigenaar een gerechtvaardigd belang hebben om wijzigingen te willen doorvoeren. Het kan ook noodzakelijk zijn wijzigingen door te voeren, zeker bij een pand van deze omvang waar meerdere huurders voor gezocht zullen worden. Daarbij lijken de wijzigingen aan de buitenkant ‘minimaal’, aldus de rechter, dus dan is verzet niet aan de orde. Los daarvan wil de nieuwe eigenaar het interieur volledig slopen, en laat dat nu net niet onder het criterium ‘aantasting of verminking’ vallen, waartegen je je kunt verzetten. Het leest allemaal niet lekker, deze toegift.

Het is geen gemakkelijke materie, en alles wat hier speelt kan en moet waterdicht geregeld worden. Gelukkig doen veel klanten in de architectuur dat ook. Zéker als het om grote projecten gaat. Maar de praktijk is weerbarstig, zelfs als het om The Rock gaat. Iets zegt me dat deze architect het er niet bij laat zitten, en waarschijnlijk terecht ook. Wordt vervolgd, is mijn inschatting.

Vragen over architectuur, IE-rechten, persoonlijkheidsrechten en exploitatie- of samenwerkingscontracten? Charissa Koster: koster@dayonelegal.nl